26 juni 2016

26 juni 2016


Bereklauw

Wederom haalde een ‘gevaarlijke’ plant het nieuws. Een plant die, als het aan sommigen ligt, van de aardbodem moet worden weggevaagd. De reuzenbereklauw, de Heracleum giganteum. Een prachtige imposante plant met enorme bladeren, een metershoge bloeiwijze, een wit scherm. Heel veel jaren geleden hadden we er een in de tuin staan. Dat je hier met je vingers van af moest blijven wist iedereen bij ons. Net zoals je wist dat vingerhoedskruid, dat stond ook in die tuin, eveneens giftig was, monnikskap en nog veel meer planten. Parate kennis noem ik dat. Omdat de jeugd van tegenwoordig vaak alleen bezig is de wereld te bekijken van achter een beeldscherm ligt hun parate kennis op een heel ander vlak. De afstand tot de werkelijke wereld, waaronder onder andere de planten- en dierenwereld, wordt steeds groter. Veel kinderen hebben geen idee waar eieren en melk vandaan komen. Je kunt van zo’n kind niet verwachten iets te weten van de ‘gevaren’ die op de loer liggen als ze met hun moeder lekker gaan volkstuinieren. Na maanden achterstallig onderhoud de tuin een grote beurt geven, heerlijk toch. Maar als bij moeder qua onkruid alle kennis ontbreekt, dan is tuinieren zeker niet zonder gevaren, zeker als er bereklauw in die tuin staat. Wat meer natuuronderwijs in het basisonderwijs zou kinderen wat beter en breder klaarstomen voor het latere leven en misschien levert dit ook nog wel wat meer liefde en interesse voor het groen op. Maar Nederland is nu eenmaal gefocust op een kenniseconomie. Wat minder kennisonderwijs maar meer aandacht voor dingen die ook belangrijk zijn in het gewone leven, wat is daar mis mee?


Ik vind de ophef over de bereklauw buitenproportioneel. Natuurlijk, als je er mee in aanraking komt kan dit uitermate onaangenaam zijn. Maar je wil niet weten welke gevaren er allemaal in het groen op de loer liggen. Wist je dat liguster bijvoorbeeld, de plant waarmee een kleine eeuw geleden honderden, wat zeg ik duizenden kilometers heg aangeplant werd, extreem giftig is. Niet opeten dus. Lelietje van Dalen, heerlijk ruiken de schattige sneeuwwitte bengelende klokjes. Zorg ervoor dat je het blad niet verwart met dat van het overheerlijke daslook dat er heel veel op lijkt. Alle onderdelen van het meiklokje zitten vol met giftige stoffen, met misselijkheid, braken, diarree, suf- en duizeligheid en hartritmestoornissen tot gevolg. Herfsttijloos, o zo mooi is deze vlak voor de winter bloeiende krokusachtige bloem. Slikklachten, misselijkheid en als laatste centrale verlamming zijn de gevolgen van een portie Colchicum autumnale. Als je het overleeft houd je er alleen haaruitval aan over. Ook deze bloem hoort dus niet naast de viooltjes in een kleurige salade. Net als alle voorgaande planten staat in mijn tuin, verscholen tussen allerhande groen, de gevlekte scheerling. Extreem gevaarlijk. Hij werd gebruikt in de gifbeker waarmee Socrates werd vermoord. Een akelige langzame dood die je met je volle bewustzijn meemaakt. Een onopvallende plant. Het doet denken aan fluitekruid. Als je bereklauw niet herkent, herken je deze zeker niet. Een pluspuntje, hij komt niet veel voor. Nu ik alles zo opschrijf lijkt mijn tuin wel een grote gifbeker, maar dat is dan wel een heel mooie beker.

Terug naar de bereklauw. Zoals ik al zei, een heel grote, prachtige plant. Hij is heel herkenbaar. Vertel aan je kinderen het gevaar, dat die plant kan prikken en dat ze hier nooit aan mogen komen. Doen ze dit wel dan zijn ze voor de rest van hun leven genezen. Uitroeien is geen optie. Je leert je kinderen toch ook goed uit te kijken op straat voor al die auto’s waarvan de bestuurders steeds vaker denken dat zij het alleenrecht op de weg hebben. Alle auto’s weg is toch ook geen optie?

De gewone Bereklauw (Heracleum sphondylium) is zo’n drie eeuwen geleden meegebracht. Ook de wonderboom, de Ricinus, kwam toen mee en werd een geliefde oranjerieplant. Van de zaden werd Haarlemmerolie gemaakt, een soort wonderolie, een middel dat tegen alle kwalen zou helpen. Haarlemmerolie wordt nog steeds gemaakt. Maar dat ricinepoeder, ook afkomstig van die plant, uitermate geschikt is in een poederbrief, daar hoor je niemand over. De Heracleum werd toen waarschijnlijk meegebracht omdat hij bij een bepaald recept als afrodisiacum, lust verhogend middel, werd gebruikt. Mijn oud-leraar vertelde me dat hij in zijn studietijd als ‘Thomas de Ongelovige’ te boek stond. Eerst zien, of proberen in dit geval, en dan geloven. Hij wilde dit met zijn vriendin wel eens uitproberen. ”Gedaan! Zowel man als vrouw reageren hier heftig op”, aldus Jan-Willem “Vele malen sterker dan viagra, die enkel voor mannen is”.

Links de reuzenbereklauw. Midden en rechts het bekende fluitekruid. Rechter foto gemaakt in de tuinen van Ineke Greve, 23 mei 2008.

    

VOORGAANDE                                                                               VOLGENDE