25 December 2011

25 December 2011

De kus onder de mistletoe

Winter. Alles is kaal. Of eigenlijk moet ik zeggen, bijna alles. Een aantal planten, en dan kijk ik met name naar de planten die hier van oudsher groeien, zijn wintergroen. Klimop, buxus, hulst, taxus, jeneverbes, enkele andere soorten naaldbomen en dan heb je het wel zo’n beetje gehad. Terwijl alles ‘dood’ is symboliseren deze groenblijvers het leven. Rond de kerst, als de dagen beginnen te lengen wordt het huis versierd met groen. De kerstboom, rijkelijk versierd en verlicht, waarmee we de terugkeer van het licht en het leven vieren, is hier het bekendste voorbeeld van.

Wat er de laatste jaren rond de kerst ook steeds meer in de belangstelling komt is de mistletoe, ofwel maretak op zijn Nederlands. In Nederland alleen te vinden in het uiterste zuiden van Limburg waar het meestal onbereikbaar, tientallen meters hoog in populieren en lindes groeit. Als kerstversiering wordt hier een gelukbrengende kracht aan toegekend. Het is het symbool van een lang en gelukkig leven. Hij wordt in een deurpost gehangen en, nu komt het, eenieder die eronder staat mag straffeloos gekust worden! Misschien kende je het gebruik al maar waar komt dit eigenlijk vandaan?

 

 

 

Under the Mistletoe, pearly and green
Meet the kind lips of the young and the old;
Under the Mistletoe hearts may be seen
Glowing as though
they had never been cold.

Eliza Cook (1818-1889)

 

De geschiedenis van het ontstaan van de kus voert ons terug naar de Noorse mythologie. Oppergod Odin en Frigga, godin van schoonheid en de liefde hadden een zoon, Balder. Balder, de god van het licht, was een knappe vent en zijn ouders waren trots op hem. Toen Balder echter tot driemaal toe droomde dat hij gedood zou worden verontrustte dit hem en zijn beide ouders zeer. Om toch wat meer te weten te komen ging Odin op bezoek bij een orakel, een soort waarzegster uit het rijk der doden. Zij bevestigde deze droom en legde hun precies uit wat er ging gebeuren. Nog meer verontrust besloten zij iedereen en alles een eed te laten afleggen waarin ze moesten beloven dat ze Balder te allen tijde zouden beschermen. Uiteindelijk hadden alle planten, dieren, mensen, stenen, wolken, kortom alles wat je maar bedenken kunt, de eed afgelegd. Maar net zoals je bij mensen er goede en slechte hebt, heb je dit ook bij de goden. De jaloerse Loki kreeg dit allemaal mee en deze overdreven belangstelling voor Balder die sowieso niet zijn grootste vriend was, zat hem dwars. Om toch het fijne hiervan te weten verkleedde hij zich als een oud vrouwtje en ging op bezoek bij Frigga. Niets vermoedend vertelde zij haar verhaal en op de vraag of ze echt niets vergeten was gaf ze toe dat ze de maretak niet de eed had afgenomen. Omdat de maretak niet op eigen benen kan staan, niet in de grond kan groeien zoals andere planten, wordt ze als kind, als jeugdige, als symbool van reinheid en onschuld beschouwd. En een kind kun je geen eed laten afleggen. Toen Loki dit vernam rukte hij een maretak uit een boom en maakte daarvan een vlijmscherpe pijl. Op een onbewaakt ogenblik haalde hij Hödur , de blinde broer van Balder, over deze pijl te schieten. Onwetend, maar met de hulp van Loki, doodde hij zo zijn broer. Een heel duistere periode ging in. De tranen die Frigga huilde veranderden in de witte bessen van de maretak.
Maar iets dat bij ons niet mogelijk is kan bij de goden wel. Ze kwamen bij elkaar en zagen het immense verdriet van Frigga en besloten Balder nieuw leven in te blazen. Frigga was zo blij dat haar zoon weer teruggekeerd was naar het land der levenden dat ze de naam van de maretak wilde zuiveren. Ze maakte van hem het symbool van de liefde. Iedereen die onder de maretak doorliep moest de wapens laten vallen en vrede sluiten. En om aan Frigga’s wens te voldoen kussen sindsdien de mensen elkaar die elkaar onder de maretak tegenkomen.

 

Wist je trouwens dat:

In Frankrijk het de gewoonte was elkaar op oudejaarsavond klokslag twaalf uur onder de ‘gui’, de maretak, te kussen en veel geluk te wensen, hetgeen vergezeld ging met het uitspreken van ‘au gui l’an neuf’. Vaak gaf men elkaar dan een takje van de maretak hetgeen symbool stond voor veel geluk en een lang leven. Dit werd pas rond 1900 vervangen door ‘Bonne et Heureuse Année’ (gelukkig nieuwjaar).

In de achttiende eeuw er in Engeland een zogenaamde ‘kissing ball’ werd opgehangen bij kerstfeesten, een bal met een zekere magische aantrekkingskracht. Een jongedame, die onder deze groene bal stond die rijkelijk opgemaakt was met groenblijvende planten, linten, versieringen en natuurlijk mistletoe mocht niet weigeren gekust te worden. Een kus op de wang natuurlijk. Zo’n kus kon een diepe romance of een vriendschap voor het leven tot gevolg hebben. Bleef ze ongekust dan zou ze in ieder geval in het erop volgende jaar nog niet trouwen..

In sommige delen van Engeland de maretak verbrand wordt tijdens de ‘twaalfde nacht van kerstmis’ (6 januari) opdat alle jongens en meisjes die elkaar eronder gekust hebben nooit zullen trouwen.

Ook weer in Engeland, meisjes die voor het eerst ongesteld waren, een amulet van maretakblaadjes om hun hals kregen om hun vruchtbaarheid te vergroten. Ook gebeurde het wel dat als een meisje een maretakbes kreeg van haar favoriete jongen, ze zijn initialen in een maretakblad kraste en het in haar korset naaide, dicht bij haar hart.

Menige nuchtere no-nonsense Nederlander zal dit wel allemaal flauwekul vinden maar ik hou wel van deze tradities. Ze kleuren het leven en of we erin geloven of niet, het is, in Engeland althans, een bron van veel vertier en ondeugend vermaak zeker nu, tijdens de kersttijd.

Vorige week vond ik na een flinke storm een mooie bol maretak. Ik hing hem aan de deurpost naar de woonkamer. Nu is het alleen nog een kwestie van wachten op veel geluk, een lang leven en…………… een onverwachte kus.

 

 

 

 


Afbeeldingen internet: Van boven naar beneden: Penny Wedding. Sir William Allan, 1830; De dood van Balder, C. Eckersberg 1840; Franse nieuwjaarskaart, begin 1900; Kissing ball


 

VOORGAANDE                                                                               VOLGENDE