11 december 2011
Kerstgroen
“We hebben nooit ruzie, alleen als het halen en versieren van de kerstboom op het programma staat….” Dat hoor je regelmatig rond deze tijd. Om de een of andere reden is de kerstboom toch een bron van spanning. De kerstgedachte is vaak nog niet aanwezig.
 We zijn afgelopen week de kerstboom gaan halen. Zonder ruzie trouwens. Niet bij een van de vele bouwmarkten maar bij een boer die een stuk grond dat hij toch niet gebruikte volgeplant heeft met kerstbomen. Omdat hijzelf nog met het voeren van het vee bezig was gaf hij ons zijn beugelzaag en liepen we door een modderig veld naar boven. Langs de honderden kleine boompjes, nieuwe aanplant voor de komende jaren, kwamen we bij het restant oudere bomen. Op anderhalve meter hoogte zaagde ik een boom af die er wel aardig uit leek te zien. Na hem nog wat te hebben ingekort liepen we ermee terug naar de boerderij. Betaald, ingeladen, of eigenlijk moet je zeggen half ingeladen want een groot deel stak buiten de auto en naar huis.
Mooie boom……. dachten we.
Kerstgroen, je hebt het in allerlei soorten. De kerstboom is natuurlijk wel het bekendste groen. Geïntroduceerd werd hij in de negentiende eeuw. Aanvankelijk werd alleen de fijnspar, de Picea abies, hiervoor gebruikt maar de afgelopen jaren is het assortiment van bruikbare bomen enorm uitgebreid. De Servische spar, Koreaspar, zilverden en dé favoriet vandaag de dag is toch wel de Nordmanspar. Laat de ‘gewone’ kerstboom bij te weinig of geen water al zijn naalden vallen, de Nordman houdt ze hardnekkig vast: ze verdrogen op de boom. En dat is voor de velen die geen zin hebben om hun kerstboom te gieten een groot voordeel. Een mooie boom, maar vaak voor een fikse prijs.
De kerstster is ook zo’n echt kerstitem. Met zijn rode topbladeren, die overigens soms ook wit of roze kunnen zijn, is het een plant die massaal rond de kerst in de huiskamer te vinden is. Het is een kortedag-plant hetgeen inhoudt dat de gekleurde bladeren pas komen als de daglichtlengte korter is dan tien uur per dag. In de kwekerijen wordt dit uiteraard kunstmatig bewerkstelligd. Hij is over te houden maar het is niet gemakkelijk hem het jaar daarop weer ‘in bloei’ te krijgen. En voor de prijs hoef je het niet te doen.
Een beetje een nieuwkomer, althans als ‘kerstplant’ is de Kerstroos, de Helleborus. Het is een bijzondere en subtiele plant die in een zachte winter al rond Kerstmis bloeit. Zeker als hij in een pot iets hoger op een tafeltje staat en je de hangende bloemen beter kunt bekijken, een aanrader.
Als er één plant is die van oudsher verbonden is met kerstmis en dan vooral in Engeland, dan is dit wel de hulst. Net zoals veel kerstliedjes gaat dit eeuwen terug tot voor het christendom. De bladeren zijn licht gegolfd met stekels hetgeen best wel eens de reden zou kunnen zijn dat druïden, heidense priesters, ze als ceremoniële hoofdbedekking droegen als ze het bos in gingen. De Romeinen gebruikten hulst tijdens hun offerfeesten aan Saturnus; het was de heilige plant van Saturnus. Op plaatjes zien we hem meestal afgebeeld met hulst. Hulst werd ook vaak geschonken vanwege zijn symbolische betekenis.
Voor de christenen werd hulst ook belangrijk. Aanvankelijk als versiering aan deuren. Het doornachtige karakter zou boze krachten buiten de deur houden en de bewoners beschermen tegen onvoorziene problemen. En vooral tijdens de kerstdagen vond men dat heel belangrijk. Het wordt nog steeds veel gebruikt tijdens de kerstperiode maar de oorspronkelijke betekenis is bij velen niet meer bekend.
Met zijn typische leerachtige, stekelige, glanzende bladeren en zijn rode bessen zien sommigen hem zelfs als heilige plant: de stekels vormen de doornen van de kroon van Jezus en de rode bessen Jezus’ bloed.
Bij hulst onderscheiden we twee types, de ‘zij-hulst’ en de ‘hij-hulst’. Het onderscheid zit hem in de bladeren. Het ‘zij-hulst’-blad is zachter, hetgeen hem duidelijk vrouwelijker maakt, terwijl de ‘hij-hulst’ ruwer is en meer prikt, duidelijk mannelijke eigenschappen.
Als laatste wil ik natuurlijk nog even de maretak, beter bekend als mistletoe, vermelden. Dit buitenbeentje in de plantenwereld speelt een heel bijzondere rol in het kerstgroen. Wie kent niet het ‘kusgebruik’ onder de mistletoe, een gebruik dat zijn oorspr ong vindt in de Noorse mythologie.* In het zuiden van Limburg is deze plant heel algemeen maar boven Sittard tref je hem bijna niet aan.
Mooie boom dachten we…. Thuis aangekomen bleek dat er tijdens het transport enkele takken waren gebroken en dat hij toch veel ‘transparanter’ was dan in het veld. Een beetje een ‘crisisboom’ zal ik maar zeggen, aangepast aan deze economisch moeilijke tijd? Opgetuigd viel het achteraf wel mee. Bovendien maakt de heerlijke dennengeur die deze ‘ouderwetse’ fijnspar verspreidt, veel goed.
 
 
Boven: Kerstster (afbeelding:internet), kerstroos
Onder: Hulst (afbeelding: internet), Maretak in treurwilg
* In de column van 25 december meer hierover.
VOORGAANDE VOLGENDE
|
