5 oktober 2014
Krasse knarren
Ik ben er even rustig bij gaan zitten, bij mijn eerste krasse knar. Wat een geweldige boom. Met zijn stamomtrek van ruim zes en een halve meter is hij zeer imposant, maar toch nog niet de dikste van Nederland. De onderste takkenkrans, tevens ook nog maar  de enige, wordt ondersteund door een hele constructie van dikke balken. Ooit was het een etagelinde maar de twee bovenste ‘etages’ heeft hij niet meer. Vanwege een aantasting door een tonderzwam is het hele bovenste gedeelte eind december 1994, met behulp van een kraan, stukje voor stukje verwijderd. In de winter als de ‘stomp’ zichtbaar is, kun je nog goed zien hoe groot hij wel geweest moet zijn. (zwart-witfoto: internet) Hij zit heel goed in het blad en oogt gezond. Doordat de boom hol is, hetgeen trouwens bijna altijd zo schijnt te zijn bij zulke oudjes, is de leeftijd niet meer te meten. Men denkt dat hij geplant is tussen 1400 en 1600, en dat is een hele tijd geleden. Hij stond er al toen Nuenen in 1558 een heerlijkheid werd. Omdat de hertog geld nodig had verpandde hij bepaalde rechten, zoals het jachtrecht, benoemingsrecht en het recht om recht te spreken. Dit gebeurde, naar men zegt, onder deze linde. Ook de plunderingen in Nuenen door de Spaanse en Staatse troepen tijdens de tachtigjarige oorlog heeft hij overleefd. Hij heeft veel gezien. Een van de bekendste mensen die wellicht in zijn schaduw hebben gezeten, met of zonder ezel en penselen, is Vincent van Gogh die enkele jaren in Nuenen woonde. Maar of hij de boom ooit geschilderd heeft…..
 
 
 Rechts: De linde van Nuenen in 1977, voordat hij van de top werd ontdaan. (Foto: Bert van der Linden)
Nummer twee staat ook in Brabant, de linde van Sambeek. Hij staat buiten de dorpskern en heeft waarschijnlijk als grenslinde dienst gedaan. Ook zijn leeftijd is respectabel. Naar alle waarschijnlijkheid is hij de oudste linde van ons land, met zijn omtrek van acht meter in ieder geval de dikste. Deze boom is rond 1600 geplant en blijkt een zeldzame hybride te zijn en moet dus afkomstig zijn van een kwekerij. Een boom met hetzelfde genotype werd onlangs ontdekt in de buurt van Stockholm en moet dus uit dit zelfde ‘nest’ komen. Ook dit was ooit een etagelinde maar hij verloor zijn bovenste twee etages bij stormen in 1884 en 1901. De boom overleefde. Veertig jaar geleden heeft de mens hem een handje geholpen. Met zo’n driehonderd meter staalkabels werd de boom verstevigd. Er werden ook nog vierhonderd gaten geboord via welke hij een mestmengsel kreeg toegediend. Hij kan nu weer honderden jaren mee. De boom ziet er geweldig uit. Wat een gigantische stam! Op de foto’s die ik maakte viel dat helemaal niet zo op omdat je geen verhoudingen ziet. Dus ben ik er zelf maar even vóór gaan zitten.
 
 
De derde knar vonden we in Gassel, nog iets noordelijker in Brabant. Hij is in de zeventiende eeuw geplant voor het tolhuis dat aan de bevoorradingsweg van de Franse troepen in Grave lag. Ook dit was een etagelinde met zelfs één etage meer dan gebruikelijk. Dit was waarschijnlijk een foutje van de hovenier die de boom in de jaren twintig van de vorige eeuw onderhield. Hij werd echter topzwaar en toen hij gevaarlijk scheef begon te hangen besloot men in 2005 hem te toppen. Maar wat over is, is nog steeds zeer indrukwekkend. Deze boom heeft een stamomtrek van viereneenhalve meter. In tegenstelling tot de voorgaande twee had hij nu al een groot deel van zijn bladeren verloren.
 
 
Alle drie deze ‘grijsaards’ waren ooit etagelindes en zijn nu ‘gedegradeerd’ tot prieellindes. Destijds gesnoeid in drie ‘lagen’, takkenkransen, gaven ze aan hoe de maatschappij in elkaar stak. Als hoogste de goddelijke macht, daaronder de gerechtelijke macht en helemaal onderaan het gewone volk. Je plaats in de maatschappij was duidelijk. Het snoeien van lindes op zo’n manier is een Brabantse traditie. Veel van deze bomen zijn verdwenen of, zoals bij de drie hierboven genoemde oudjes, missen de bovenste etages. Misschien zijn de twee bovenste takkenkransen niet meer nodig nu de belangstelling voor de katholieke kerk en het respect voor het gezag afneemt? Of is het puur toeval?
 Wat bij alle drie de lindes goed te zien is, is de vorming van ‘adventiefwortels’ ook wel herstelwortels genoemd. Ze groeien van boven naar beneden en vormen als het ware ‘stutten’ die de boom overeind houden. De wortels zijn er later bij gekomen en beginnen hoger op de stam.
In het lindearboretum in de Achterhoek troffen we een jong, als etagelinde gesnoeid exemplaar aan. Mooie boom, al zal het nog heel veel jaren duren voordat hij net zo imposant zal zijn als de eerder genoemde krasse knarren. Wíj zullen dit in ieder geval niet meer meemaken.
VOORGAANDE VOLGENDE
|
