9 februari 2014
De boomspiegel
Afgelopen week reed ik erlangs, het oude broederhuis op de Molenberg. Een groot bord geeft aan dat dit gebouw een nieuw leven krijgt. Niet meer als klooster – de laatste broeders zijn al lang geleden vertrokken – maar als onderdeel van BMV Molenberg. BMV staat voor Brede Maatschappelijke  Voorziening. Naast lager onderwijs en kinderopvang wordt het een ontmoetingsplek voor mensen op allerlei gebied.
In 1923 werd het klooster gebouwd, samen met een lagere school, die ernaast kwam te liggen. De broeders van de Beyaert, of officieel de broeders van de Onbevlekte Ontvangenis namen de taak op zich van het lagere onderwijs van de kinderen uit de wijk Molenberg, een wijk die ongeveer gelijktijdig gebouwd werd vanwege de forse groei van Heerlen door de mijnindustrie. Na de bouw van de ‘witte wijk’ eind jaren vijftig ‘runden’ de broeders ook nog een tweede school, de Don Sartoschool, aan de Voskuilenweg. Hier leerde ik ooit lezen en schrijven en nog veel meer. De oude school draagt nog steeds de naam broederschool. Het nu schijnbaar onbewoonde broederhuis, naar een ontwerp van architect Peutz maakt momenteel een treurige indruk.
In de tuin van het broederhuis waren werklui afgelopen weken actief met de eerste werkzaamheden. Een deel van de tuin werd van het grootste deel van de beplanting ontdaan en van verharding voorzien. De bomen had men ontzien, ze mochten blijven. Ik zag echter dat de klinkers tot nagenoeg de stammen van de bomen waren doorgelegd. Buiten het feit dat graafmachines een deel van de wortels verwijderd zullen hebben om een goede ondergrond voor deze verharding te kunnen realiseren, zal deze ‘luchtafsluitende’ laag het voor deze bomen heel moeilijk gaan maken. Wortels hebben lucht nodig om goed te kunnen functioneren. Heel vreemd dat men geen boomroosters heeft aangebracht om deze bomen, die het sowieso moeilijk gaan krijgen, een grotere overlevingskans te geven.
Bij het merendeel van de processen in de wortels heeft de plant energie nodig. Deze krijgt hij, net als wij, door het verbranden van suikers die hij eerder heeft gevormd en opgeslagen. Voor verbranding heeft hij, ook net als wij, zuurstof nodig. Bij ‘normale’ grond zijn de ruimtes tussen de gronddeeltjes ruim genoeg om zuurstof door te laten. Wanneer men met zware machines over deze grond gereden heeft, en dat zal waarschijnlijk zo zijn, en de grond verdicht is, zal er sowieso weinig lucht meer kunnen worden opgenomen. Wanneer daar ook nog eens een grote stenen ‘plaat’ over gelegd wordt dan wordt de zuurstofopname wel heel erg moeilijk. De plant ‘stikt’ langzaam. Zuurstof die in de wortels nodig is moet door de wortels zelf worden opgenomen en kan niet vanuit de lucht op een of andere manier naar de wortels worden getransporteerd. Er zijn uitzonderingen. Neem de bekende papyrusplant. Deze staat altijd in het water en heeft zich zodanig aangepast dat hij lucht via ruime intercellulaire kanalen naar zijn wortels kan transporteren. Probleem opgelost. De moerascipres, ook een plant die in zijn natuurlijke groeigebied altijd met zijn voeten in het water staat. Ook deze ‘evolueerde’ een oplossing door het vormen van luchtwortels, een soort ‘tenen’ die vanuit het water omhoog groeien en zo zuurstof kunnen opnemen. Wederom probleem opgelost. Maar dit zijn uitzonderingen.
Om goed te kunnen functioneren heeft een boom een zogenaamde boomspiegel nodig, een open stuk grond waardoor lucht en water de wortels kunnen bereiken. De ideale grootte van zo’n boomspiegel heeft de omtrek van de kruin. Staat een boom in de verharding dan is zo’n boomspiegel meestal veel kleiner. Toch is de boom afhankelijk van deze boomspiegel voor de opname van water en lucht. Vaak wordt daarom bij het planten een beluchtingsslang en een irrigatieslang in de boomspiegel ingebracht. Ter decoratie en tegen onkruid kan een boomspiegel beplant worden. In de fruitteelt is het echter aan te raden deze onbeplant te laten omdat er bij onderbegroeiing onnodige concurrentie optreedt tussen de boom en de planten eronder. In voetgangersdomeinen waar de bomen meestal in het trottoir staan, wordt vaak een rooster om de boom aangebracht. Zulke boomroosters hadden op zijn minst geplaatst moeten worden bij de bomen bij het broederhuis om hun overlevingskansen te vergroten.
Toch zie je wel vaker dat men het belang van een open ruimte rond de boom niet kent. In Frankrijk zag ik meerdere keren dat er verhard, geasfalteerd zelfs, werd tot bijna aan de stam van de boom. Misschien wilde men voorkomen dat er onkruid langs de stam zou gaan groeien? Hoe deze bomen, vaak platanen, het redden is mij een raadsel.
Wat de bomen bij de toekomstige BMV betreft, de toekomst zal het leren….
  
Broederhuis Bomen broederhuis Boomrooster Akerstraat Heerlen
 
Moerascipres met luchtwortels en papyrus met ruime intercellulaire kanalen (foto’s: internet)
  
Gezien in Frankrijk, hoezo boomspiegel…
VOORGAANDE VOLGENDE
|
