7 februari 2016

Een beminnelijke, sierlijke plant

Oh, a dainty plant is the ivy green,
that creepeth o'er ruins old!
Fast he stealeth on, though he wears no wings,
And a staunch old heart has he.
How closely he twineth, how tight he clings,
To his friend the huge Oak Tree!.
Creeping where no life is seen,
 A rare old plant is the Ivy green.


Had hij nog geleefd dan zou hij vandaag tweehonderdenvier jaar geworden zijn, Charles Dickens. Hij was de tweede van acht kinderen. Ze leefden in grote armoede en Charles werkte al jong onder de meest erbarmelijke omstandigheden. Dit bleek later een prima ‘voedingsbodem’ voor zijn verhalen. We kennen ze allemaal, Oliver Twist, Nicholas Nickleby , A Christmas Carol, Dombey and Son, David Copperfield en Great Expectations, om er maar enkele te noemen. Of hij groene vingers had, dat weet ik niet. Toch schreef hij een ode aan de klimop die ik vond ik in een boek, The Posthumous Papers of the Pickwick Club, dat ik in 1977 in een antiquarian bookshop in Londen kocht, uitgave 17 jaar na Dickens’ dood, 1887.

Oh, een vriendelijke plant is de groene klimop ……, aldus Dickens. Menigeen zal het met hem eens zijn, maar zeker net zoveel mensen niet. Klimop is al heel oud. Er zijn fossielen gevonden van zo’n zestig miljoen jaar geleden. Aan de vorm is weinig veranderd in die tijd. Oude namen voor de klimop zijn eiloof, ifte, aardveil, efeu, eikloof en klimmerblad. Sommige lijken afgeleid van het Engelse woord ivy.


Wat door tegenstanders vooral wordt aangehaald is dat hij zo ‘woekert’. Als je hem niet constant in de gaten houdt groeit hij in rap tempo door al je borders heen en overal tegenaan. Muren worden bedekt met een groene deken. Waar men bang voor is, is dat hij het cement uit de voegen drukt en zodoende de muur wordt aangetast. Dit is echter niet zo. Klimop doet niets aan muren, hij houdt zich alleen hieraan vast.

Ik ben een liefhebber, in mijn ogen is klimop een geweldige plant. Hij is op allerlei plaatsen inzetbaar, groenblijvend met prachtig glanzend blad. Vrij van ziektes en plagen. Er zijn legio soorten met verschillende kleuren groen, tekening, bladgrootte. Hij groeit altijd, ongeacht de omstandigheden. Volle zon of diepe schaduw, er is altijd wel een soort die het op die plek goed doet. Op een plek waar bijna niets groeit kun je hem als bodembedekker planten waardoor onkruid daar geen kans krijgt. Je kunt er een lelijke muur of schutting mee bedekken die zo beschermd wordt tegen extreme weersomstandigheden. Menige oude ruïne bleef en blijft behouden door de beschermende deken van klimop. Ook bij bloemschikken is hij goed toepasbaar.

Klimop groeit soms tot in de top van een oude boom vaak tussen allerlei andere statige bomen. Een teken van rijpheid, van ouderdom. Hij laat zijn gastheer ongemoeid. Het enige gevaar is dat de boom meer wind vangt dan goed voor hem is en dat hij zo gemakkelijker omwaait of breukschade oploopt.

Klimop heeft nog iets heel aparts. Het heeft twee verschijningsvormen. In zijn ‘jeugd’ is het ‘slap’ en groeit van het licht af, duwt zich zodoende tegen het object aan waarlangs het omhoog groeit. Met de hechtworteltjes, die hij alleen in de jeugdvorm heeft houdt hij zich vast en klimt omhoog tegen muur of boom. Is hij op een gegeven moment boven dan verandert dit helemaal. Hij wordt ‘volwassen’. In deze volwassen vorm gaat hij, in tegenstelling tot wat hij eerder deed, naar het licht toe groeien. Hij duwt zich niet meer tegen de muur maar groeit er vanaf. De stengels worden dik en stevig. De hechtworteltjes verdwijnen, de vorm van de bladeren verandert van handvormig naar eivormig. En, hij gaat bloeien, gevolgd door gitzwarte bessen in het voorjaar, waar de vogels gek op zijn. Neemt men een stek van zo’n volwassen tak dan zal deze nooit klimmen. Bijna alle soorten zijn ook als ‘struikklimop’, zo wordt zo’n stek genoemd, verkrijgbaar. De toevoeging  'Arborescens' geeft aan dat we met een stek van zo’n volwassen scheut te maken hebben. Het verschijnsel dat een plant twee verschillende bladeren heeft, wordt ‘bladdimorfie’ genoemd.

Klimop zit ook vol met symboliek, het staat symbool voor trouw - het aanhechten - en doordat het groen blijft staat het voor eeuwig leven. Zijn verstrengeling duidt op trouw en vriendschap. Het staat ook voor volharding. Als je een takje klimop aan je lief geeft zeg je hiermee dat je haar of hem boven alles verkiest.

Hij had gelijk, a rare old plant is the Ivy green, een oude, beminnelijke, sierlijke plant. En dat is het zeker, dat klimopgroen.

In zijn jeugd heeft klimop een ‘handvormig’ blad (links). Is hij eenmaal volwassen dan gaat hij bloeien en worden de bladeren ovaalvormig (rechts)

  

Jarenlang lag hij verscholen tussen bomen en struiken, de ruïne van kasteel Eyckholt, misschien wel, met uitzondering van de Romeinse resten, het oudste stukje Heerlen. Toen hij enkele jaren geleden tussen struiken, onkruid en bramen ‘tevoorschijn kwam’, was hij overwoekerd door klimop. Waarschijnlijk heeft dit het verval geremd. (foto rechts: internet)

 

Enkele jaren geleden werden hier in de buurt voor geïnteresseerden door de bouwvereniging schuttingen geplaatst. Maar niet iedereen was even gecharmeerd van dit ‘hondenhokeffect’. De bewoners van het laatste pand waar hier helemaal niet blij mee. Er werd klimop geplant tegen de laatste schutting. Een prima oplossing en ook nog eens mooi. 

 

 

VOORGAANDE                                                                               VOLGENDE