27 december 2015

De ANWB-linde (Wandelingetje Heerlen, 1961)

Hij heeft er niet erg lang gestaan. Op 7 maart 1934 werd hij geplant, kort bij de ingang van de ON 1-mijn, hoek Kloosterweg, geschonken door de jarige ANWB, ter gelegenheid van hun 50-jarig bestaan. Een zilverlinde, een Tilia tomentosa. De takken van deze soort zijn witviltig behaard. De onderzijde van de bladeren is dicht behaard met sterharen en daardoor zilverwit van kleur. Ik kan me deze boom nog goed herinneren, juist door deze ‘zilveren’ uitstraling.
Medio jaren 70 van de vorige eeuw moet de boom, die inmiddels al een flinke omvang heeft, in verband met een reconstructie van de Kloosterweg en de Kempkensweg, worden verplant. Hij wordt slechts enkele tientallen meters verplaatst en komt midden op een nieuw aangelegde rotonde te staan. Een grapje dat maar liefst 17.000 guldens kostte, destijds een gigantisch bedrag.

Op een oude kaart die ik moeilijk kan dateren omdat hij niet gelopen heeft kun je de linde zien. Een prachtige boom. De kleur van de linde op deze kaart klopt niet omdat het van origine een zwart-witfoto is, die met een bepaald kleurenprocedé, de zgn. Bromo-color, is ingekleurd, en daarbij kleurt men een boom ‘gewoon’ groen.  Waar nu het CBS-gebouw staat stonden destijds de imposante mijngebouwen, koeltorens en de Lange Jan en Lange Lies. Een gigantische bouwexplosie die nog steeds in volle gang is, heeft Heerlen ingrijpend veranderd. Het plekje op de ansichtkaart is nauwelijks te herkennen. En of dit echte vooruitgang is ….. hierover zijn de meningen verdeeld.


Ik maak een rondgang door Heerlen, maar niet het Heerlen van nu, maar van 1961. Een stapeltje zes-bij-zesnegatieven laat zien hoe gezellig Heerlen toen nog was.* De kolenindustrie was in volle gang. De mijnbouw, die kort na 1900 begon, bracht rijkdom aan Heerlen. De hele Nederlandse industrie draaide op Limburgse kolen. Ook alle elektriciteitscentrales gebruikten onze Limburgse kolen. Mijnwerkers verdienden 25 procent meer dan fabrieksarbeiders, en terecht. Ik zou er niet aan moeten denken op honderden meters diepte in smalle gangen van soms nog geen 50 cm hoog, met temperaturen van vaak boven 30 graden Celsius in een vochtige en stoffige omgeving dit extreem zware werk te moeten doen, acht uur per dag, zes dagen per week. Een ware nachtmerrie. De hoge salarissen waren echt héél terecht. Dit zwaar verdiende geld werd graag uitgegeven in winkelstad Heerlen. Heerlen had destijds de hoogste concentratie warenhuizen van heel Nederland. Heerlen was zelfs, op Rotterdam na, de rijkste stad van Nederland! Maar hier is anno 2015 weinig van over.

1961. Vanonder de linde loop ik richting spoorviaduct. Ik laat de zilverlinde achter me. Een bus van de LTM komt me tegemoet.

Onder het spoorviaduct door linksaf, omhoog, richting station. Een bus, dit keer van de IAO rijdt net de tunnel in, richting Hoensbroek. Instappen Anders Ophoepelen zeiden we vroeger, maar het stond natuurlijk voor Internationale Autobus Onderneming.


Links naast het station ligt het kantoor van de LTM, de Limburgse Tramweg Maatschappij, en is het vertrekpunt van hun bussen. De LTM verzorgde tientallen jaren het vervoer in Limburg, aanvankelijk met trams, later met bussen. In Heerlen reed de laatste tram in 1950. Op een bankje in het zonnetje voor het kantoor wachten mensen op hun bus.


Voor het mooie treinstation zelf is het een drukte van belang. Het station werd geopend in 1896 maar heeft nu, 1961, zijn langste tijd gehad. ‘Per LTM door Zuid Limburg met goedkope dagkaarten’ lees ik iets verderop op een groot reclamebord.


Achter een citroen DS loop ik de Saroleastraat in. Het woord voetgangersdomein is nog niet uitgevonden.


Ik ga de van der Maessenstraat in en loop tussen het kantongerecht, links, en de boerderij, het hoofdkantoor van de Staatsmijnen door. Een gemeentemedewerker veegt de stoep terwijl twee heren richting Rotterdamsche Bank lopen. Klanten? Medewerkers of directie?


Bij het postkantoor ga ik de hoek om, de Honigmannstraat in, richting Geleenstraat. Ik kijk even om en zie hoe de mijn over Heerlen regeert.


De Geleenstraat is nog steeds heel herkenbaar. Het hoge gebouw is warenhuis Vroom en Dreesmann. V&D opende zijn eerste winkel in Heerlen in 1920. Twee lange gekroonde vaandels met ‘40’ geven aan dat ze feest vieren, waarschijnlijk met allerhande aanbiedingen. Nog een paar jaar, in 2020, dan zijn ze honderd jaar in Heerlen. Geruchten gaan dat ze dit waarschijnlijk niet gaan halen.


Raadhuisstraat omhoog, langs de voorkant van het gemeentehuis via de Doctor Poelsstraat langs Meulenberg de Akerstraat in.


Ik groet de deken die toevallig voorbij schrijdt.


Op het Emmaplein domineert het huis Canter, gebouwd begin 1900 na de afbraak van een pand uit de achttiende eeuw. Over zes jaar zal ook dit gebouw met de volgende ‘sloopgolf’ met de grond gelijk gemaakt worden, samen met alle huisjes rondom de kerk.


De wandeling gaat verder richting Wilhelminaplein, Willemstraat, over het spoor naar de Spoorsingel. Weer bepalen rokende schoorstenen en koeltorens de skyline.


De Lange Jan en Lange Lies trekken mij aan. De gazons en bloemperken langs de Spoorsingel zullen over enkele tientallen jaren plaats gaan maken voor het nieuwe busstation dat geïntegreerd zal gaan worden in het meest prestigieuze project dat in Heerlen ooit heeft plaats gevonden, het Maankwartier dat de stad nu, zoveel jaren na de sluiting van de mijnen, een nieuwe boost moet geven. Maar of dit ook echt gaat gebeuren……… ook hier zijn de meningen over verdeeld.

Het rondje loopt ten einde. Ik zie de ANWB-linde alweer in de verte.

De boom had het nadat hij verplant was moeilijk, heel moeilijk. Toen er op een gegeven moment ook nog eens een flink stuk uitbrak werd uiteindelijk besloten de boom te kappen. Op de rotonde werden platanen en siergrassen geplant. Mooier? Ik weet het niet, het is anders. En dat geldt natuurlijk voor heel Heerlen, het is anders. Maar de oude gezelligheid, die is er niet meer.

*Speciale dank aan mijn zus Phil voor het scannen van de negatieven in een hoge resolutie en het bijwerken ervan.

VOORGAANDE                                                                               VOLGENDE