24 december 2017

Het geheime leven van groen

De kale staketsels, ze zijn in rust. Hun jassen en japonnen wierpen ze af en bloot staan ze daar. Kaal in de koude winterwind. Geweldige levende wezens, wezens die eerbied afdwingen, bomen. Er gaat veel meer om, in en rond deze betoverende schepselen dan we voor mogelijk hielden. Misschien zijn ze nu, in de winter, nog wel het meest magisch als deze slapende reuzen wachten op de lente.

 
Magisch is zeker de oude eik bij actrice Judi Dench. Als klein meisje werd ze al gefascineerd door bomen. Leeftijd rond 200 jaar (Stamomtrek 5 meter, diktegroei 2,5 cm per jaar). Hij werd gescand en geanalyseerd. Geschatte aantal bladeren 260.000 (oppervlakte gelijk aan 3 tennisvelden), totale lengte van de takken maar liefst twaalf kilometer. Het gewicht van de hoeveelheid hout bedraagt vijfentwintigduizend kilo! In zijn lange leven heeft hij dus heel wat CO2 opgeslagen en gaat hier nog steeds mee door. Weer zien we het belang van bomen wat het terugdringen van kooldioxide betreft. Dat ze wel degelijk een belangrijke rol spelen met het afvangen van CO2 werd tien jaar geleden al aangetoond door Nasa die gedurende een jaar metingen deed. Aan het eind van de winter (mei - links) was de concentratie kooldioxide het grootst maar als de bomen actief worden daalt hij aanzienlijk (juli - rechts)*.(Rood geeft CO2-concentratie weer)

 

Alleen de groenblijvers gaan ‘s winters niet echt in rust. De taxus, prachtige oude exemplaren zagen we in Engeland, blijft actief. Taxus werd vereerd door heidenen en druïden. Taxus stond voor een lang leven en voorspoed. Een van de oudste staat in Surrey, in Crowhurst. (Afbeelding internet) Zijn leeftijd wordt geschat op 1500 jaar. Hij stond daar dus al een paar honderd jaar toen Karel de Grote een groot deel van Europa veroverde. De bladeren zijn giftig. Misschien krijgen sommige mensen daarom hallucinaties als ze door een taxusbos lopen. Hij blijft groen en een soort van antivries in zijn bladeren beschermt hem tegen 35 graden vorst.

Kunnen bomen spreken? Wat vertellen ze elkaar onderling? Hebben bomen gevoel, voelen ze pijn? Kunnen ze om hulp roepen?

De laatste jaren is er veel onderzoek gedaan naar het geheime leven van bomen. Het is verrassend wat er tot nu toe allemaal is ontdekt. Bomen zijn in staat het hun belagers zo moeilijk mogelijk te maken. Wordt een blad aangevreten door een rups dan vermindert dit blad zijn activiteiten, vermindert zijn fotosynthese. Maar wat nog opmerkelijker is, is dat de omringende bladeren, waar geen rupsen op zitten, hetzelfde doen. De boom geeft dit blijkbaar intern door. Weer andere bomen vechten terug. Als de beuk belaagd wordt maakt hij tannine aan waardoor het blad bitter wordt en het minder smakelijk wordt. Het ongedierte druipt af. Er zijn zelfs bomen die hulptroepen optrommelen. Als de grove den, de Pinus sylvestris, last heeft van luis produceert hij bepaalde geurstoffen, lokstoffen, voor het lieveheersbeestje, die met de wind honderden meters worden meegevoerd. De lieveheersbeestjes maken dankbaar gebruik van deze ‘diner-tip’, en schuiven massaal aan. Dit is een mooi voorbeeld van de samenwerking tussen flora en fauna. Een ander voorbeeld van zo’n samenwerking is natuurlijk de bezige bij. Bijen vliegen tot tien kilometer om bepaalde bloemen te bezoeken, voor de nectar natuurlijk. Dat ze meteen verantwoordelijk zijn voor de bevruchting van die bloemen is voor de bij bijzaak maar voor de plant van levensbelang.

In de herfst komen de bomen in rust, maar het leven onder de grond gaat door. Schimmels, zichtbaar als paddestoelen bovengronds, breken ondergronds alles af en maken er weer nieuwe voedingsstoffen voor de bomen van. Een ander systeem van schimmeldraden,  de mycorrhiza, verbindt bomen met elkaar, een soort ‘internet’. Door elektrische en chemische signalen lichten bomen elkaar in. Via het wortelstelsel, via de ragfijne draadjes die zwammen en schimmels ondergronds tussen de boomwortels spinnen, vaak kilometers lang, wisselen ze informatie uit, ‘praten’ ze met elkaar. Bomen zijn sociale wezens. Ze zorgen voor elkaar. Als twee planten met elkaar verbonden zijn met een mycorrhizaschimmel en één van de twee wordt aangevreten, dan gaat de andere plant alvast antistoffen aanmaken. Gaat het tijdelijk wat minder goed dan wordt hij geholpen door de omringende bomen. Suikers en andere voedingsstoffen, zoals stikstof worden dan ondergronds doorgegeven. Bomen zien elkaar niet als concurrenten. Een kleine beuk wordt als hij nog klein is door de moederboom via die schimmeldraden met een suikeroplossing gevoed omdat anders de kans op overleven bijna nihil is. De vraag of bomen pijn voelen kan ook positief beantwoord worden. Hij zendt elektrische signalen naar andere delen van de boom. Zoals alle levende wezens moet ook een boom adequaat reageren op gevaren van buitenaf.

Ondanks dat langzaam alle puzzelstukjes op hun plaats beginnen te vallen en een beetje duidelijk wordt hoe ongelooflijk complex het leven ondergronds, het hele ecosysteem in elkaar zit, is er ook nog heel veel onopgelost. Een ding is zeker, het hele leven van een boom is veel ingewikkelder dan we voor mogelijk hielden. Wordt het niet de hoogste tijd ze beter te behandelen? Met veel meer respect!

* Voor alle beelden het hele jaar rond, klik hier

Leestip: Peter Wohlleben – Het verborgen leven van bomen.

Tweehonderd jaar oude eik van Judi Dench (afbeeldingen internet)




Kerstmis is
De familie bijeen
Kloppen op de deur
Vriendelijke gezichten
Mooie pakjes
Kaarten van iedereen van wie je houdt
Gelach, een beetje gekheid
Knuffels en kussen
Gelukkige herinneringen


Rest mij alleen nog jullie fijne feestdagen te wensen!


 

VOORGAANDE                                                                                           VOLGENDE