22 september 2013
De penisboom van Heerlen
Soms stuit je puur toevallig op iets leuks. Zo vond ik op internet een oude ansichtkaart van de Geleenstraat in Heerlen met op de voorgrond, je raadt het misschien al, een eendje, geparkeerd langs de kant van de weg. Al zo’n 35 jaar eendrijder, kocht ik dit  kaartje en afgelopen week viel het in de bus. Poststempel 1961. Met een loep kon ik het kenteken ontcijferen en dit zou afgegeven zijn medio 1958. Tussen die twee datums in moet de foto dus gemaakt zijn. Dit kaartje geeft een blik terug in de tijd, zo’n dikke vijftig jaar. Er is weinig veranderd van wat je zo ziet. Alleen het prachtige huis Canter dat dicht bij de Pancratiuskerk stond werd sindsdien afgebroken. Het ‘nieuwe’ gemeentehuis dat gebouwd werd op de plek waar een leuk kleiner gemeentehuis stond, was toen nog geen twintig jaar oud. Wat je óók op de kaart ziet, al moet je heel goed kijken, is een boompje dat daar op het plein voor het gemeentehuis staat. Tegenwoordig is het een gigantische, markante boom maar destijds was hij nog maar klein. Geplant ter gelegenheid van de ingebruikname van het nieuwe gemeentehuis misschien? De boom is terecht opgenomen op de lijst van de monumental trees. Persoonlijk vind ik het geen toonbeeld van stralende gezondheid maar desalniettemin, een pra-C.jpg) chtige catalpa. Hij oogt heel oud maar is dat niet. Heerlen heeft oudere bomen.
De catalpa. Het eerste wat me zo te binnen schiet is dat een catalpa topzwaar is. Het is een boom die gemakkelijk omwaait als hij niet beschut genoeg staat. Ik heb er al heel wat om zien liggen: in Utrecht , aan de Biltstraat, in de tuinen van Paleis Soestdijk, in Frankrijk zag ik er twee, ook in kasteeltuinen, bij kasteel Aldenghoor (Haelen) zou er een staan, of liggen. Bij kasteel Well staat een fraai exemplaar. (Foto: Vincent Mauritz) Opvallend is wel dat men deze omgewaaide bomen vaak laat staan en dat die bomen daarna gewoon verder leven en groeien.
Catalpa is afgeleid van ‘catawba’, de naam die de Cherokee-indianen van Noord-Amerika aan deze boom gaven. Ze gebruikten delen van deze boom als geneesmiddel. Een mooie naam en dat is misschien ook wel de reden dat hij bij ons ook onder deze naam bekend is en niet onder zijn Nederlandse naam Trompetboom. Zijn grote bleekgroene bladeren geven deze boom een tropische uitstraling. Dit geldt ook voor de Paulownia die heel sterk lijkt op de catalpa maar helemaal geen familie is. Hoe ikzelf ze uit elkaar hou is door te kijken naar de bloeiwijze. De catalpa bloeit in de zomer met trompetvormige bloemen – vandaar de Nederlandse naam - die wit en paars gevlekt zijn en die gevolgd worden door lange zwarte peulen terwijl de Paulownia in het voorjaar bloeit met violette bloemen, nog voor het blad verschijnt. Hier geen peulen maar dikke ronde nootachtige zaden.
Er zijn twee Amerikaanse catalpa’s: de zuidelijke Catalpa bignoides, de meest gangbare en aangeplante, en de noordelijke Catalpa speciosa. Deze wordt maar zelden aangeplant. Er zijn ook nog kruisingen met Chinese soorten maar die laat ik hier buiten beschouwing. Wel noemenswaardig is de hybride Catalpa bignoides ‘Aurea’ met prachtig goudgele bladeren. Een boompje dat tegenwoordig heel populair is en dat ik toch even moet vermelden, is de bolcatalpa, de Catalpa bignoides ‘Nana’. Zelf ben ik geen echt liefhebber van dit soort kunstmatige boompjes maar ze vormen een goed alternatief voor mensen met een kleine tuin. Regelmatig terugsnoeien, liefst niet elk jaar, houdt ze binnen de perken.
Waar catalpa’s gevoelig voor zijn is de verwelkingsziekte (Verticillium). In een paar dagen tijd kunnen delen van de boom verdrogen en afsterven. De ziekte komt vooral voor op vochtige bodems maar de schimmel komt in elke grond voor. Alleen door diep in het gezonde hout terug te zetten lukt het soms de boom in leven te houden. Bij bolcatalpa’s heb ik de ziekte al vaker gezien. Deze zijn meestal ten dode opgeschreven.
Op een warme zomerdag is het heerlijk toeven op de bank onder zijn brede kroon. Zo’n drie kwart eeuw staat hij hier al. Het is een mooie boom. Grillig lijnenspel van de takken die heel breed uitgroeien. Grillig zijn ook de vergroeiingen, knobbels en uitstulpingen van de stam. En als je eens om hem heen loopt bemerk je al gauw de wonderbaarlijke vergroeiing die hem, terecht of onterecht, de penisboom van Heerlen heeft bezorgd.
Dank aan Yvonne die me hierop attent maakte.
Poststempel 1907, 1961 en helemaal rechts vanmorgen vroeg.
  
Een prachtige, markante boom.
 
VOORGAANDE VOLGENDE
|
