1 mei 2016

1 mei 2016


In de tuin van mooie herinneringen….....

Een onopvallend huisje in een onopvallende winkelstraat. We lopen er bijna aan voorbij, het geboortehuis van William Shakespeare. Geboren en getogen in Stratford-upon-Avon. Hij is er ook overleden en dat was 23 april vierhonderd jaar geleden. Hij stierf naar alle waarschijnlijkheid precies op zijn 52ste verjaardag.* Begin 1616 liet hij zijn testament opmaken hetgeen doet vermoeden dat hij ernstig en ongeneeslijk ziek was.

Hij was misschien wel de grootste schrijver die Engeland ooit gekend heeft, William Shakespeare. Beeldspraak met bloemen vormen een belangrijk deel van zijn werk. Van de wilde Warwickshire-bloemen uit zijn jeugd tot en met de geweldige Londense tuinen die hij als volwassene moet hebben gezien, ze hadden een grote invloed op hem. Stratford-upon-Avon ten tijde van Shakespeare was een kleine provincieplaats. Eromheen lag het platteland met zijn weides, bossen en rivieroevers die vol moeten hebben gestaan met bloemen.


Shakespeare was een belezen man, die bekend moet zijn geweest met enkele van de grote kruidenboeken uit de zestiende eeuw die de eigenschappen beschreven van verschillende planten en hoe ze als medicijn gebruikt konden worden. Herbal of General Historie of Plants, door John Gerard, was bijvoorbeeld zo’n boek. Het werd voor het eerst gepubliceerd in 1597.

Bloemen en kruiden werden niet alleen gebruikt als geneesmiddel, ze werden ook in verband gebracht met het bovennatuurlijke. Het stond centraal in de folklore ten tijde van Elisabeth I. Mensen waren ongelooflijk bijgelovig en ze geloofden in hekserij, elfen en toverdrankjes. Shakespeares publiek uit die tijd zou de symboliek, die verbonden werd met verschillende bloemen, begrepen hebben. Hij gebruikte de bloemen als een soort gereedschap om situaties te verfraaien, om karakters te benadrukken en het diepste van menselijke emoties uit te drukken. De roos is een van de bloemen waar het meest naar wordt verwezen in zijn werk. Hij symboliseert meestal liefde en schoonheid. Maar het zijn ook de emblemen van de Huizen van York en Lancaster in de Rozenoorlogen in enkele van zijn historische stukken. Andere bloemen in zijn werk zijn de lelie die witheid en reinheid symboliseert en madeliefjes die onschuld kunnen uitbeelden, maar ook verdriet.

In Shakespeares meest bovennatuurlijke stuk, A Midsummer Nights Dream, dat zich afspeelt in een bosachtige omgeving, vinden we misschien wel de meest poëtische bloemenbeeldspraak uit al zijn werk. Oberon, koning van de elfen, gebruikt het sap van de Love-in-idleness (het driekleurig viooltje) om koningin Titania verliefd te laten worden op Bottom, wiens hoofd veranderd was in een achterwerk.

Bij Ophelia (Hamlet) spelen bloemen de hoofdrol. Ophelia is een van de meest tragische heldinnen van Shakespeare. Nadat ze verlaten wordt door Hamlet en na de dood van haar vader blijft ze met een gebroken hart vol verdriet achter. Door het stuk heen zien we dat ze langzaam krankzinnig wordt tot ze uiteindelijk verdronken in een beek wordt terug gevonden. Wellicht zelfmoord? In tegenstelling tot andere karakters in Hamlet heeft Ophelia niet zoveel tekst. Bij haar worden bloemen gebruikt om haar onschuld of weemoed  en wanhoop te symboliseren. Ze geeft bepaalde bloemen aan verschillende personen om te laten zien hoe ze zich voelt, zoals rozemarijn ter herinnering, wijnruit voor spijt en viooltjes voor gedachtes. Bij de beschrijving van haar dood zien we haar omringd met bloemen die ze juist had verzameld. Deze mooie maar tragische beeldspraak heeft artiesten jarenlang geïnspireerd.


Na Shakespeares geboortehuis bezoeken we even later het ouderlijk huis van zijn vrouw, Anne Hatheway. Ze was acht jaar ouder dan hij. Hij was 18, zij 26 en drie maanden zwanger, toen ze op 27 november 1582 trouwden. Ann overleeft hem uiteindelijk zeven jaar.
Anns Cottage ligt badend in de zon en in een zee van bloemen. Of de tuin een afspiegeling is van de tuin van toen, weet ik niet. Het is een echte cottagetuin met een bonte mengeling aan planten, kleuren en geuren. Duizendschonen, anjers, rozen, sweet peas, lelies, margrieten, allerhande soorten ridderspoor en ga zo maar door. Op meerdere plaatsen is er met wilgentenen gewerkt, enkele doorgangen, ‘schaarhekjes’, een wilgenprieel. Verderop ligt een kleine boomgaard en een stukje woodland, een bosje. Wellicht hebben Ann en William hier hand in hand gelopen, of misschien nog wel meer dan dat? Op verschillende plaatsen langs de paden staan beelden die personen en situaties uit zijn toneelstukken uitbeelden, en lezen we citaten uit Shakespeares werk. Het mooiste dat ik er aantref, staat op een heel klein plaatje op een hardhouten bank. ‘In the garden of happy memories it is always summer’, in de tuin van mooie herinneringen is het altijd zomer.


  

  

*Hij werd gedoopt op 26 april 1564. Het was destijds gebruikelijk een kind te dopen als het drie dagen oud was. Daarom gaat men ervan uit dat hij geboren is op 23 april.

Afbeelding rechts: Gertrude (Hamlets moeder) drinkt onwetend uit de vergiftigde beker. Een van de beelden in de boomgaard.

 



Afbeelding General Historie of Plants: internet
Afbeelding Ophelia: Sir John Everett Millais, 1851-1852, Tate Britain, London (internet)

 

VOORGAANDE                                                                               VOLGENDE